„Kultura i Historia” nr 10/2006

O Czasopiśmie | About the Journal | О Журнале

Kultura i Historia numer 10/2006

Przedmowa

Prezentujemy niniejszym pierwsze wydanie „Kultury i Historii” związane z kwestią badań nad uniwersytetem. Badania te projektują tematykę stosunkowo nową, obejmującą jednak obszar z zasady wielodziedzinowy, skierowany in spe do szerokiego kręgu zainteresowanych. Opatrujemy nasz dyskurs mianem kultury uniwersytetu, z intencją ukazania i uzasadnienia jak/że możliwy i potrzebny jest tzw. humanistyczny dyskurs o uniwersytecie – ostatnimi czasy ewidentnie marginalizowany. Przyjęliśmy tu następujące założenie: w sytuacji paradygmatycznych przewartościowań w obszarze filozofii wiedzy oraz pragmatyzacji myśli filozoficznej metodologicznym kluczem dla narracji uteoretycznionych jest otwarcie na interdyscyplinarność. W polu jej gry szukamy nowego języka dla re-kontekstualizacji ‘starych’ idei i „odzyskiwania” ‘starych’ kategorii, wessanych przez komercję i zawłaszczonych przez ‘słownik’ ekonomiczny.

Naszą próbę traktujemy jako pierwszy krok w zamierzeniu bardziej perspektywicznym. Krok ten polegał na postawieniu kwestii i konceptualizacji problemu kultury uniwersytetu. Dwa argumenty przemawiają za tym, że nie jest to próba daremna. Po pierwsze, prezentowane tu wypowiedzi stanowią po części owoc konferencji p.n. „Przyszłość uniwersytetu”, która odbyła się 16 maja 2006 roku na Uniwersytecie Wrocławskim. Tego typu spotkania traktujemy jako jedną z zasadniczych form przestrzeni uniwersyteckiej humanistyki. Kładziemy tu nacisk na zamierzoną interdyscyplinarność debaty tym bardziej, że jej funkcją jest wzmacnianie podważanej obecnie zasady integralności uniwersytetu. Po drugie, inicjatorami konferencji i autorami niniejszych tekstów są młodzi naukowcy – żywo zainteresowani głębszym wymiarem obecnych transformacji świata akademickiego. Nie będziemy tu sędziami w niczyjej sprawie, zwłaszcza swojej własnej. Tym niemniej jest faktem znamiennym, że potrzeba szerszego ujęcia kwestii uniwersytetu (przekraczającego perspektywę określoną kategoriami ekonomiki i marketingu usług) została tu zauważona głównie przez młodszych ludzi uniwersytetu. W swoim mocno dziś niepopularnym zaangażowaniu w podtrzymywanie sensu etosu akademickiego i filozofującej re-kontekstualizacji idei uniwersytetu, kontestują oni tym samym systematycznie popularyzowany ostatnio trend, redukujący obraz uczelni wyższej do instytucji przedsiębiorczej z jej funkcją efektywnego zagospodarowywania rynku pracy i usług edukacyjnych. Faktem jest również to, że trafili oni do tej instytucji z pewnym wzniosłym obrazem Alma Mater, który w trakcie kolejnych lat akademickiego doświadczenia bywa z reguły istotnie korygowany. Jeżeli kontynuacja naszego dyskursu i stworzenie w przyszłości bardziej widocznych w środowisku jego formuł pozwoli na refleksywne i krytyczne podtrzymywanie owego wzniosłego obrazu, być może ukaże również sens tego, co ośmielamy się tu nazwać odpowiedzialnością za uniwersytet. Poczuwają się do niej także jego uczniowie, coraz chętniej dziś definiowani jako klienci i sponsorzy akademickiej korporacji doskonalenia. Dekonstruowanie tego typu definicji należy również do funkcji rzeczonej odpowiedzialności, o czym zamierzamy, jako samoświadomi uczniowie uniwersytetu, pamiętać.

Nasza próba jest zasady niedoskonała i niewyczerpująca, co jednocześnie skłania nas do pogłębiania postawionych w niej zagadnień. Na wstępie chodziło nam przede wszystkim o ‘wysondowanie’ kilku z możliwych obszarów dyskursu wokół uniwersytetu i rozpoznanie pola refleksji teoretycznej poprzez zarysowanie kontekstów, w obrębie których nadajemy sens zdarzeniowym abstraktom, takim jak: proces boloński, umasowienie studiów wyższych, merkantylizacja życia akademickiego, historyczny fakt powstania instytucji akademickich, stworzenia filozoficznej idei uniwersytetu, etosu kształcenia wyższego itd. Uznajemy jednocześnie kulturę uniwersytetu za interdyskursywny obszar odniesień w debatach europejskich, zwłaszcza wokół europejskiej tożsamości i scenariuszy dla europejskich projektów integracyjnych. W tym obszarze sytuuje się to, co określamy mianem europejskości jako sytuacji, ujętej jako stan rzeczy w chronotopie (czaso-przestrzeni) zdarzeń, uwarunkowany istnieniem wspólnoty duchowej/kulturowej (stanowiącej ów chronotop).Temu też zagadnieniu warto byłoby poświęcić jedno z kolejnych wydań „Kultury i Historii”.

Czasami nie wiadomo, czy słowa wdzięczności wobec tych, którym pragniemy oddać co im się należy, trzeba umieszczać na początku czy na końcu. Nasza inicjatywa podjęta została dzięki pomysłowi prof. dr hab. Jana Pomorskiego. Jego rzadką dzisiaj umiejętność tworzenia nowych tematów mogą docenić dopiero ci, którzy bezpośrednio z Nim współpracują. Ze swej strony mogą oni jedynie obiecać, że zrobią wszystko, aby efektów tej współpracy nie zmarnować.

Ewa Solska, redaktor wydania

Spis treści

Paweł P. W r ó b l e w s k i (Instytut Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego),
Akademickie studium sapientiae wobec ponowoczesnego „rozpadu metafizycznych metanarracji”.

Juliusz I w a n i c k i (MISH UAM),
Excellentia Universitas – spojrzenie oczami ucznia na Alma Mater

Michał P o t o c k i (Instytut Filologii Polskiej UWr),
Uniwersytet popularnonaukowy

Paweł B ł ę d o w s k i (IH UMCS),
Uniwersytet w dobie kryzysu – jego przyczyny i poszukiwanie drogi na przyszłość

Ewa S o l s k a (Instytut Historii UMCS),
Pamięć uniwersytetu i projekt Europejskiej Przestrzeni Edukacji

Piotr M. B u k o w c z y k (MISH UWr),
Spadek prestiżu wyższego wykształcenia i nauki jako źródło kryzysu uniwersytetu

Piotr M a r o ń (Instytut Kulturoznawstwa UWr.),
Kryzys uniwersytetu?

Olga K ę p i ń s k a (filologia niderlandzka), Artur Maroń (MISH),
Kognitywny wizerunek uniwersytetu. Na podstawie badania ankietowego wśród studentów UWr.

Ewa S o l s k a (Instytut Historii UMCS),
Proces boloński: co dalej za przełęczą?

W naszym malutkim domku albo Gaude Universitas – protest-song