Abstrakt
Niniejszy tekst stanowi sprawozdanie z międzynarodowej konferencji “Heritage 2010. Heritage and Sustainable Development”, która odbyła się w dniach 22-26 czerwca 2010 w Portugalii. Autorka skupiła się na wyeksponowaniu kluczowych problemów badawczych oraz praktycznych związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego, a obecnych na arenie międzynarodowej.
Abstract
This text is an review from the international conference „Heritage 2010. Heritage and Sustainable Development”, which took place between 22nd and 26th June 2010 in Portugal. The author aimed in the text mainly to feature the key research and practical problems connected with preservation of cultural heritage which are currently present at the international arena.
Heritage 2010. Heritage and Sustainable Development to temat międzynarodowej konferencji przygotowanej przez GreenLines Institute w portugalskim mieście Evora w dniach 22-26 czerwca 2010 roku. Na konferencji zgromadzili się pochodzący z całego świata naukowcy reprezentujący współczesne trendy w rozwoju badań nad dziedzictwem kulturowym, zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym. Opisywane spotkanie było częścią cyklu konferencji organizowanych już od trzech lat przez GreenLines Institute, a koncentrujących się – naprzemiennie – wokół tematyki dziedzictwa kulturowego: materialnego i niematerialnego.
Problematyka dziedzictwa kulturowego została ujęta w czterech wymiarach zrównoważonego rozwoju – będącego tematem przewodnim tegorocznej konferencji środowiska, a także ekonomii, społeczeństwa oraz kultury. Tak szerokie ujęcie zagadnienia pozwoliło na zaproponowanie nowego doń podejścia, wychodzącego poza tradycyjne aspekty i nadającego mu nową, współczesną perspektywę: uwzględniającą wyzwania, przed jakimi obecnie staje ochrona i zachowanie ciągłości przekazu dziedzictwa kulturowego ludzkości, zarówno w wymiarze regionalnym, jak i krajowym oraz międzynarodowym.
W związku ze specyficznymi trudnościami, jakie stwarza współczesna rzeczywistość działaniom mającym na celu ochronę dziedzictwa kulturowego (globalne i lokalne zanieczyszczenia, zmiany klimatyczne, nasilające się ubóstwo w niektórych częściach świata, rozwój turystyki, komercjalizacja, rozwój nowych ideologii, wojny, nowe trendy polityczne, etc.), pojawiła się potrzeba spojrzenia na problem z nowej perspektywy: potrzeba zrewidowania dotychczasowych polityk ochrony i zachowania ciągłości przekazu dziedzictwa kulturowego. Konferencja Heritage 2010. Heritage and Sustainable Development została pomyślana przez jej organizatorów właśnie jako próba nowego, globalnego podejścia do zagadnienia dziedzictwa kulturowego w kontekście zrównoważonego rozwoju. Dodatkowym jej założeniem było wywołanie dyskusji nad kwestiami zarządzania dziedzictwem z perspektywy regionalnych, narodowych i międzynarodowych organów administracyjnych oraz nad problemem edukacji kulturowej. Zagadnienia te można bowiem uznać za kluczowe w formowaniu się globalnych strategii ochrony dziedzictwa kulturowego.
Konferencję otworzył wykład prof. Giorgio Croci z włoskiego Uniwersytetu „La Sapienza” zatytułowany A seismic behaviour of historical buildings, w którym poruszone zostały kwestie związane z ochroną obiektów zabytkowych w obliczu coraz częściej pojawiających się ruchów sejsmicznych oraz szerzej: zmian klimatycznych i naturalnych. W trakcie swojego wykładu prof. Croci zwrócił uwagę zarówno na tradycyjne, jak i na współczesne metody ochrony i rekonstrukcji budynków historycznych, które ucierpiały w związku z naturalnymi zmianami zachodzącymi w podłożu ziemskim.
Ważny temat konferencji stanowiło zarządzanie turystyką kulturową. Wokół tej właśnie problematyki skoncentrowały się zwłaszcza warsztaty The Tourism Destiny of Cultural World Heritage Sites: Focus on Management Issues. Zostały one zorganizowane przez World Heritage Tourism Research Network przede wszystkim w celu wymiany doświadczeń z zakresu zarządzania nasilającym się międzynarodowym ruchem turystyki kulturowej oraz wypracowanie dlań skutecznych narzędzi. Warsztaty te wywołały burzliwą dyskusję wśród uczestników konferencji, emocje budził zwłaszcza temat potrzeby istnienia Listy Światowego Dziedzictwa. Pojawiło się wiele głosów wskazujących na postępującą komercjalizację tego projektu UNESCO oraz jej negatywny wpływ na proces ochrony i zarządzania wzmożonym ruchem turystycznym. Kolejny gorąco dyskutowany problem stanowiła zasadność (lub jej brak) ograniczania ruchu turystycznego w miejscach uznanych za szczególnie cenne dla całej ludzkości. Wspomniane dyskusje były wielokrotnie wznawiane w ciągu kolejnych dni konferencji i z pewnością pozwoliły uwypuklić najpilniejsze współczesne problemy związane z zarządzaniem dziedzictwem kulturowym. Naświetliły obszary zagadnień wymagające naukowego pogłębienia oraz wypracowania i wdrożenia skutecznych rozwiązań, zwłaszcza w sytuacji ewidentnego braku tych ostatnich.
Globalizacja dziedzictwa kulturowego stanowi obecnie jeden z kluczowych problemów badawczych dla naukowców z całego świata. Zafrapowanie tymże problemem znalazło swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w referatach prezentowanych w ramach panelu Heritage and Culture. Głównie badacze z krajów rozwijających się oraz z krajów tzw. „Nowej Unii Europejskiej” zwracali w swoich wystąpieniach uwagę na zwiększające się ryzyko globalizacji ich dziedzictwa lokalnego oraz podejmowali próby wypracowania takich narzędzi zarządzania obiektami dziedzictwa kulturowego, które zapewniłyby ochronę jego tożsamości regionalnej.
Akcentem końcowym konferencji był wykład prof. Johna Tunbridge z Carleton University w Kanadzie zatytułowany Sustainable communities: the roles of heritage and tourism. Wykład ten stanowił zarówno podsumowanie wyników dotychczasowych projektów badawczych dotyczących zrównoważonego rozwoju sfery dziedzictwa kulturowego i turystyki, jak również puentował toczące się w trakcie konferencji dyskusje. Prof. Tunbridge w swojej prezentacji skupił się na roli oraz udziale lokalnych społeczności w procesie osiągania zrównoważonego rozwoju. Podkreślił także fakt pluralizmu dziedzictwa kulturowego, które niekoniecznie jest zawsze akceptowane przez ogół społeczeństwa, mimo że stanowi – nie zawsze uświadomioną – część jego tożsamości. Profesor zwrócił uwagę, że lokalny zrównoważony rozwój zależy nie tylko od ‘wpisania się’ w międzynarodowe trendy turystyki kulturowej, ale jest także wynikiem wzajemnego oddziaływania tendencji globalnych i lokalnych, tradycyjnych wartości. Podstawą zarządzania obiektami dziedzictwa kulturowego powinna być taka stymulacja rozwoju lokalnego, która z jednej strony zapewnia ochronę rdzennych wartości oraz tożsamości kulturowej regionu, z drugiej zaś uwzględnia zmiany w zakresie kształtowania i rozwoju społeczeństwa globalnego.