1 grudnia 2011 roku w Toruniu odbyła się konferencja pt: ”Poprawność polityczna w sferze publicznej i edukacji”. Jej organizatorami byli dr Filip Nalaskowski, dr Mirosław Zientarski i dr Dagna Dejna z Wydziału Nauk Pedagogicznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W zamierzeniach organizatorów adresowana była do pedagogów, socjologów, filozofów, politologów, czyli do „wszelkiej maści badaczy życia codziennego”. Zgłoszono 24 referaty, zaś zaprezentowano 21. Konferencję otworzyła sesja plenarna, po której miała miejsce sesja posterowa. Następnie odbyły się dwie równoległe sesje: sesja „konotacje praktyczne” i „zagadnienia teoretyczne”, a w trakcie przerwy II sesja posterowa.
Sesję plenarną otworzyło wystąpienie Aleksandra Nalaskowskiego, który podziękował organizatorom za trud, jaki włożyli w przygotowanie konferencji. Po nim głos zabrał gość specjalny Bronisław Wildstein, pisarz, dziennikarz i publicysta „Rzeczpospolitej” W swoim wystąpieniu na temet poprawności politycznej zauważył, że ludzie którzy kierują się zasadami poprawności nie do końca zdają sobie sparwę z konsekwencji swego postępowania. Wydaje im się, że działają na rzecz humanitarnych idei, w imię obrony godności mniejszości kulturowych, seksualnych. Otóż akcentowanie prawa tych mniejszości do wolności, zdaniem redaktora, prowadzi do niszczenia tradycyjnego porządku społecznego.
Kolejnym zaproszonym gościem była Katarzyna Kłosińska, językoznawca zajmująca
się współczesną polszczyzną i kulturą języka polskiego oraz Maja Branka, ekspertka i trenerka polityki równościowej i antydyskryminacyjnej. Obie prelegentki poruszyły problem użycia pewnych słów takich jak murzyn, afrykanin, a także dyskrymiancji kobiet w pewnych sytuacjach społecznych. [1]
Po sesji plenarnej odbyła się w kuluarch pierwsza sesja posterowa, podczas której można było zapoznać się z następującymi posterami:
– Monika Dąbkowska: ADHD jako ryzyko podjęcia wczesnej aktywności seksualnej a poprawność polityczna w sferze edukacji.
– Agnieszka Grzegorczyk: Podziały społeczne i ich wpływ na polityczną poprawność.
– Małgorzata Karczmarzyk: Polityczna poprawność, czy przemoc symboliczna? Rysunek dziecka sześcioletniego jako głos w sferze publicznej i możliwość emancypacyjna.
– Maciej Korsak: Poprawność polityczna kluczem do sukcesu wyborczego?
– Łukasz Kopiec: Od gender mainstreaming do non – mainstreaming queer. Strategie polityczne w edukacji rodzajowej z perspektywy nauczyciela.
– Ewelina Maroń: Głuchota jako (nie)niepełnosprawność
– Iwona Murawska: Niebezpieczni i niepokorni – czyli świat sztuki a poprawność (polityczna).
– Sylwia Pikuła: Edukacja międzykulturowa – wokół poprawności politycznej w edukacji polonistycznej.
– Justyna Ratkowska-Pasikowska: Poprawność polityczna a marginalizacja zachowań seksualnych dzieci w wieku przedszkolnym. Raport z badań na temat przekonań nauczycieli i rodziców.
Po sesji posterowej konferencję kontynuowano w sesjach: Sesja I: Konotacje praktyczne i Sesja I: Zagadnienia teoretyczne. Każdy prelegent miał pietnaście minut na swoje wystąpienie, czyli wykład i odpowiedzi na pytania zadawane przez słuchaczy.
W ramach sesji I: Konotacje praktyczne jako pierwszy swój referat wygłosił Jacek Kurzępa na temat: „Samorządność, samorząd lokalny, demokracja, patologie systemu”. W swoim wystąpieniu odniósł się przede wszystkim do swojego doświadczenia jako polityka, samorządowca, radnego. Następny referat, autorstwa Evy Zamojskiej pod tytułem: „Murzynek Bambo wiecznie żywy! Rzeczywistość politycznej poprawności w tekstach podręczników i lektur szkolnych”, postulował zerwanie z postrzeganiem języka jako neutralnego opisu świata, zmniejszenie cierpienia w relacjach społecznych poprzez nieranienie przez język, nie używanie pejoratywnych słów jak murzyn, szwab itp. Autorka nawiązując do słów postkolonialistów nawoływała do nazywania rzeczy po imieniu, by „niemi i niewidzialni” stali się słyszalni, by poprzez zmianę dyskursu grup większościowych na rzecz zmarginalizowanych dokonać dekonstrukcji i rekonstrukcji narracji historycznych. Anna Kapuścińska przedstawiła referat zatytułowany: „O jesieni życia, czyli językowe sposoby mówienia o starości i starzeniu się”. Autorka zaprezentowała wyrażenia eufemistyczne dotyczące starości i starzenia się, porównując je w języku polskim i niemieckim. W tematykę politycznej poprawności w Japonii wprowadziła Mirosława Cylkowska-Nowak, skupiając się na problemach i kontrowersjach wokół edukacji mniejszości etnicznych i narodowych. Autorka na początku przedstawiła sposób, w jaki Japonia przeszła ewolucję od polityki asymilacji w okresie koloniacji do polityki dyskryminacji po drugiej wojnie światowej, omówiła związany z tym stereotyp rodziny homogenicznej i stereotyp szkoły homogenicznej, ideę „Japonii dla Japończyków”. Na koniec poruszyła problem mniejszości zwanej Hilakusha, czyli ofiar wybuchu bomb atomowych z 1945 roku. W 2008 roku żyło ich 243 692 osoby, dyskryminowani, bez prawa do prokreacji. Zbigniew Rudnicki odczytał swój referat na temat: „Tonotabu w kulturze apologii przyjemności. Wątki edukacyjne”. Autor twierdzi, że człowiek chcąc wyzwolić się z tego co przykre, sprawia, że staje się nieodporny na realne doświadczenia życiowe, a tematy takie jak przemijanie, choroba czy śmierć są dla niego niewygodne. Nawiązując do dzieł Doktora Śmierci, takich jak ciężarna kobieta z rozciętym brzuchem przerobiona na eksponat, twierdzi, że nie da się oswoić ze śmiercią. Tadeusz Mincer swoim wystąpieniem dotyczącym: „Aksjologicznej analizy słowa Murzyn” zamknął pierwszą część konferencji. Polskie słowo Murzyn pochodzi od słowa Maur, które z kolei wywodzi się od łacińskiego Maurus – czarny, będący rzymskim określeniem mieszkańców dzisiejszego Maghrebu. Przedstwaione zostało także niepoprawane politycznie potoczne użycie słowa murzyn takie jak: murzyn zrobił swoje, murzyn może odejść.
Witold Starnawski otworzył Sesję I dotyczącą zagadnienień Teoretycznych, wystąpieniem”Niepoprawana Pamięć i Tożsamość”… Jana Pawła II”. Autor przeanalizował kwiestie ideologii zła z perspektywy filozoficznej, dopatrując się źródeł ideologii totalitarnych w myśli oświeceniowej. Zło nigdy nie pojawia się w czystej postaci, jest raczej brakiem dobra. Filozofia w oświeceniu odrzuciła Boga jako samoistne stworzenie, a zastapiła go sama idea Boga. Człowiek stał się bogiem sam dla siebie, sam decyduje o tym co jest dobre, a co złe. Prawda staje się prawdą jedynie umysłu ludzkiego. Kolejny referat Jana Kłosa zatytułowany: ”Kiedy rzeczy zmieniają się w słowa” poświęcony został refleksji nad wyrażeniami takimi jak wolność, demokracja, równość, postęp. Autor próbował udowodnić tezę, że poprawność polityczna ma miejsce wtedy, kiedy mamy do czynienia z dowolną interpretacją faktów. Mariola Gańko-Karwowska przedstawiła referat na temat: ”Habermas wobec sporu o (nie)poprawność polityczną w sferze publicznej – pedagogiczne implikacje”. Zdaniem Autorki brak ideologii reprezentowanej przez Habermasa w parktyce pedagogicznej prowadzi do sporu w dyskusji politycznej. Zamiast komunikacji mamy do czynienia z manipulacją w dyskursie publicznym i politycznym, co pozwala wyróżnić jej trzy etapy rozwojowe: fazę formatywną, konfliktową i uwodzicielską. Następny referat, Sławomira Futymy zatytułowany; „Znowu od początku czyli o (bez)nadziejności” dotyczył kondycji współczesnego Polaka, obojętnego na biedę, niedostatek, niepowodzenie, współczucie, ślepo goniącego za modą z Zachodu. Jedynym ratunkiem na zachowanie człowieczeństwa jest, zdaniem Autora, refleksja nad przemianami społeczno-gospodarczymi. Beata Kosiba zaprezentowała referat na temat: „ Poprwaność polityczna a prawda” dowodząc, że obecnie poprawność polityczna utożsamiana jest z pojęciem tolerancji wobec innych, co prowadzi
do pozbawiania ludzi krytycyzmu i relatywizmu społecznego. Ostatni referat zagadnień teoretycznych zaprezentowała Karolina Jurak. Nosił on tytuł: „Radykalizm myślenia i działania. Uwagi na marginesie pism Lorda Actona”. Autorka przedstawiła postać Lorda Actona na tle XIX wiecznej Anglii, a szczególnie jego radykalizm myślenia łączący w swej refleksji o polityce wątki liberalne z zasadami płynącymi z wiary katolickiej.
Podczas drugiej sesji posterowej słuchacze mogli zapoznać się z następującymi pracami:
– Marcin Rojek: Neoliberalne mechanizmy funkcjonowania systemu oświaty w Polsce i problemy z ich artykułowaniem jako kwestia poprawności politycznej.
– Telimena Ryta: Kariera polityczna kobiet, czyli o budowaniu pozycji płci pięknej w społeczeństwie.
– Katarzyna Smulska: Poprawność polityczna w sferze angielskiej edukacji obowiązkowej i alternatywnej.
– Anna Staniszewska: Poprawność polityczna kluczem do sukcesu wyborczego?
– Alicja Szostkiewicz: Poprawność polityczna w aspekcie współczesnej wizji zwolenników i przeciwników koncepcji.
– Tomasz Wicha: Dwie koncepcje Rzeczypospolitej Polskiej a polityczna poprawność. Analiza porównawcza.
– Katarzyna Zawadzka: Poprawność polityczna a polityka zamkniętych ust.
– Mirosław Zientarski: O naturze „poprawności politycznej”, czyli Green Grass Maker.
Po sesji posterowej rozpoczęły się równolegle: Sesja II „Konotacje Praktyczne i Zagadnienia Teoretyczne”. Sesję Konotacji Praktycznych rozpoczął Leszek Będkowski referatem na temat: „Polityczna poprawność w świetle polonistycznej refleksji nad literaturą i językiem”. Autor zauważa, że poprawność polityczna prowadzi do przebudowy społeczeństw według orwellowskiej koncepcji kreowania rzeczywistości i eliminowania niewłaściwych światopoglądów. Kolejnym Prelegentem był Zbigniew Wieczorek. Swój referat: „Jak nie zmrozić atmosfery, przełamując pierwsze lody… Żarty i anegdoty na zajęciach dydaktycznych” poświęcił strategiom, które mają na celu przyciągnąć uwagę słuchaczy z perspektywy koncepcji Arnolda Mindella i Analizy Transakcyjnej Erica Berne`a. Psychologia Zorientowana na Proces, zapoczątkowana przez Mindella, ma na celu wykorzystanie konfliktów w grupie i napięć społecznych do rozwoju osobistego i zmiany społecznej. Analiza Transakcyjna opiera się na trzech schematach zachowania: Ja-Dorosły, Ja-Dziecko, Ja-Rodzic i polega na analizie strukturalnej, transakcyjnej, analizie gier i analizie skryptu. Trzecia Prelegentka Edyta Widawska, wygłosiła referat zatytułowany: „Edukacja do równości a język dyskursu społecznego. Próba analizy na przykłądzie problematyki niepełnosprawności”. Autorka porusza problem dyskryminacji osób niepełnosprawnych i zastanawia się jak można zmienić sposób percepcji tych osób przez społeczeństwo i wpowadzić zasadę równego traktowania. Konferencję zamknęło wystąpienie Tomasza Więcławskiego na temat: „Paradygmat poprawności politycznej a możliwości artykulacji śwaitopoglądu przez środowiska narodowe w Polsce. Casus „Marszu Niepodległości” 2011. Autor na tle ostatnich wydarzeń przedstawił problematykę sporu jaki dzieli opinię publiczną, Jego eskalacja miała miejsce podczas Marszu Niepodległości 11 listopada 2011 roku.
Rónolegle odbyła się II Sesja: Zagadnienia Teoretyczne, którą otworzył Paweł Rudnicki wystąpieniem na temat: „Poprawność polityczna w edukacji. W obronie przed dyskursem dominującym”. Autor przedstwaił założenia pedagogiki emancypacyjnej, kulturowej i krytycznej oraz sylwetki tak zwanych pedagogów zaangażowanych, do których należeli: Freire, Illich, Elliot, Kuroń. Podkreślił, że biografia ma znaczenie, a także, że należli rozpoznać rzeczywistość by podjąć działanie. Elżbieta Wesołowska przybliżyła tematykę: „Debata jako sposób realizacji równości, podmiotowości i poprawności politycznej”. Autorka przedstawiła ideę debaty deliberatywnej na podstawie Habermasa, Rawlsa, Gutmanna i Thompsona. Zgodnie z teorią, debata deliberatywna przekazuje prawo podjęcia decyzji ochotnikom, gotowym poświęcić swój czas na zgłębianie konkretnego problemu. Daje to władzę części ludu, który jest autentycznie zainteresowany sprawami państwa. Kolejna prelegentka, Monika Grochalska, wprowadziła w tematykę: „Kwestia gender w sferze publicznej – od polityki poprawności do mowy nienawiści”. Autorka, przewodnicząca Rady ds. Równego Traktowania Kobiet i Mężczyzn, powołanej w Olsztynie, nawiązując do szeroko rozumianej płci społeczno-kulturowej, ukazała sposoby mówienia o niej zgodnie z polityczną poprawnością jak i w sposób dyskryminujący. Monika Adamska-Staroń zeprezentowała referat na teamt: „Prawo naukowca do własnych poglądów- obowiązująca norma czy pozorna wolność?”. Można z niego wnioskować, że naukowiec ma prawo do własnych poglądów tylko wówczas, gdy są zgodne z obowiązującą poprawnością polityczną. Paulina Sosnowska zakończyła Sesję II referatem na temat: ” Poprawność polityczna i myślenie. Przypadek Hannah Arendt”. Autorka stawia tezę, że bezkrytyczne trzymanie się reguł poprawności politycznej prowadzi do niemożności nawiązania dialogu z grupami wobec których stosuje się owe reguły poprawności. Hannah Arendt, z pochodzenia Żydówka urodzona w Niemczech, była jedną z najbardziej wpływowych myślicielek XX wieku, a jej teoria totalitaryzmu była zakazana w Polsce komunistycznej.
Konferencję pod tytułem ”Poprawność polityczna w sferze publicznej i edukacji” uważam na niezwykle interesującą i mam nadzieję, że więcej tego typu inicjatyw pojawi się w najbliższym czasie. To, co uwaam za najbardziej wartościowe, to możliwość dyskusji z prelegentami po każdym wystąpieniu. Każdy miał możliwość wyrazić swoje zdanie, opinię, zadać pytanie lub poprosić o doprecyzowanie wypowiedzi. W kilku przypadkach doszło nawet do ostrej wymiany zdań. Wydaje mi się, że właśnie owa polemika była najważniejsza, gdyż pozwoliła dostrzec bogactwo i głębię problemu. Warta podkreślenia jest również sesja posterowa, gdyż w skondensowany sposób można było zapoznać się z wieloma problemami. Przy każdym posterze stał jego autor, z którym można było wdać się w dyskusję. Mankamentem było natomiast danie każdemu prelegentowi tylko 15 minut na swoje wystąpienie. Wszyscy mieli problem by zmieścić się w założonym limicie czasowym. Drugim mankamentem było podzielenie wystąpień, które odbywały się w różnych miejscach, w tym samym czasie.
[1] Z przyczyn od siebie niezależnych nie dotarł Jerzy Wenderlich, polityk, poseł na Sejm, wicemarszałek Sejmu VII kadencji.