Kultura i Historia nr 7/2004
Jacek M. Majchrowski,ierwsza Kampania Kadrowa. Portret Oddziału, Kraków 2004, Księgarnia Akademicka, ss. 183. ISBN 83-7188-788-4
Jacek M. Majchrowski, prof. dr hab., kierownik Katedry Historii Polskiej Myśli Politycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor kilkunastu książek dotyczących problematyki historii politycznej, głównie okresu II Rzeczypospolitej, m.in. biografii generała Bolesława Wieniawy-Długoszewskiego i monografii poświęconej myśli politycznej Obozu Zjednoczenia Narodowego, w książce pt. Pierwsza Kompania Kadrowa przedstawił losy członków pierwszego oddziału Wojska Polskiego, który 6 sierpnia 1914 r. wyruszył na wojnę o wyzwolenie Polski.
Praca ma charakter historyczno-socjologiczny. Autor stara się ukazać losy żołnierzy na tle dziejów tego oddziału. Biogramy Kadrowiaków poprzedzają rozdziały, w których Jacek Majchrowski ukazuje okoliczności towarzyszące formowaniu się oddziału oraz wstępnie charakteryzuje wchodzących w jego skład członków. “Późnym popołudniem 3 sierpnia 1914 r., na dziedzińcu między budynkami pozostałymi po wystawie architektonicznej w podkrakowskich jeszcze wtedy Oleandrach – czytamy w rozdziale zatytułowanym Formowanie oddziału – ustawiono naprzeciw siebie dwie wyselekcjonowane kompanie. Po jednej stronie stanęli uczestnicy kierowanego przez Michała Żymierskiego nowosądeckiego kursu Polskich Drużyn Strzeleckich na czele z pchor. Stanisławem Burhardtem , po drugiej zaś wybrani członkowie Związku Strzeleckiego, którym przewodził Tadeusz Kasprzycki . Utworzenie oddziału bojowego z przedstawicieli obu organizacji było realnym wyrazem ostatecznego ich połączenia, a symbolem tego stała się wymiana znaczków organizacyjnych, z czasem zastąpionych wspólnym orłem. Po zamianie znaczków sformowano jeden oddział”.
Autor przypomniał nazwiska dowódców oddziału oraz zacytował wypowiedziane do żołnierzy słowa Józefa Piłsudskiego. Wypowiedział się na temat uzbrojenia i umundurowania Kadrowiaków. Nakreślił wyznaczone Kompanii zadania. Wskazał na zachodzące w jej składzie zmiany. Po dłuższych rozważaniach stwierdził, że w skład Kadrówki zaliczyć należy 165 żołnierzy.
W rozdziale drugim Jacek Majchrowski przypomniał wiek oraz pochodzenie społeczne członków oddziału. Zwrócił również uwagę na pochodzenie narodowe i wyznanie religijne żołnierzy Pierwszej Kompanii Kadrowej. Autor doszedł do kilku istotnych konstatacji. Stwierdził, że elementy narodowościowe nie odgrywały w tym oddziale żadnej roli. Zaznaczył, że “akceptowano wszystkich, którzy czynem określali się Polakami i że kryterium polskości była chęć bycia Polakiem, a nie płynąca w żyłach krew”. Podkreślił, że “olbrzymią rolę odegrało w całej kwestii wychowanie: rodzinne tradycje patriotyczne, wewnętrzne przekonanie o konieczności służby za wolność naszą i waszą”.
W rozdziale trzecim analizując losy Kadrowiaków Jacek Majchrowski doszedł do wniosku, że ich cywilne kariery nie były oszałamiające. Część z nich wróciła do wykonywania wyuczonego wcześniej zawodu. “I tak kilku, mając często do tego przygotowanie, podjęło pracę w charakterze nauczycieli – pisze autor – […] W wyuczonym zawodzie pracowali na ogół lekarze […] Kilku poświęciło się pracy naukowej […] Grupa najmłodszych członków Kadrówki, tych, którzy nie mieli przed wybuchem wojny okazji nie tylko do rozpoczęcia studiów ale nawet ukończenia szkoły średniej znalazła się w najgorszej sytuacji – została bez zawodu”.
Dobrze przygotowani do służby wojskowej żołnierze Pierwszej Kompanii niejednokrotnie przenoszeni byli na stanowiska dowódcze w innych jednostkach. Około czterdziestu Kadrowiaków otrzymało w Legionach stopnie oficerskie. Spośród zawodowych oficerów trzynastu otrzymało szlify generalskie. Grupie tej autor poświęcił w książce nieco więcej uwagi niż pozostałym członkom portretowanego oddziału. Analiza ich życiorysów pozwoliła Jackowi Majchrowskiemu sformułować pewne uogólnienia i wnioski. Stwierdził, że członkowie Pierwszej Kompanii Kadrowej, którzy z czasem zostali generałami, mieli pewne cechy wspólne. Wywodzili się z rodzin inteligenckich kultywujących tradycje niepodległościowe. Wszyscy pochodzili z zaboru rosyjskiego i austriackiego. “Wspólnota terytorialna między nimi istniała – pisze Jacek Majchrowski – począwszy od szkoły średniej, poprzez studia, pracę w organizacji aż po działania bojowe. Wszyscy też podjęli wyższe studia cywilne, a następnie uzupełniali swe wykształcenie wojskowe. Dzięki znacznemu doświadczeniu bojowemu byli predysponowani do kierowniczych stanowisk w wojsku”. Autor podkreślił, że o awansie w wojsku w znacznej mierze nie decydowało kadrowiackie pochodzenie lecz predyspozycje i fachowość. Zarazem jednak dodał, że znamienne jest, iż łatwiejszą drogę kariery wojskowej mieli ci, których Piłsudski wyznaczył na pewne stanowiska w momencie wymarszu i wybrani przez Sosnkowskiego do patrolu konnego.
W kolejnych rozdziałach, po przedstawieniu składu osobowego poszczególnych plutonów, autor zamieścił biogramy dowódców Pierwszej Kompanii Kadrowej, członków patrolu “Beliny”, patrolu sanitarnego, podoficerów i pozostałych żołnierzy. W niejednym biogramie znalazły się mało znane fakty.
Książka Jacka Majchrowskiego z pewnością przybliża losy żołnierzy pierwszego oddziału Wojska Polskiego. Dowodzi również, że droga życiowa i dokonania wybitniejszych postaci, których biogramy autor zamieścił, warte są prześledzenia.
Roman Nowacki
——————————————————————————————–
Materiał udostępniany na zasadach licencji
Creative Commons 2.5 Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne
——————————————————————————————–